Nu te lezen: Gender Diversity at Dutch Venues and Festivals: Exploring the Role of Promoters Between Awareness and Action
Spoiler alert: it's complicated
Welkom!
Leuk dat je nieuwsgierig bent naar dit onderzoek.
Je kan het hele onderzoek HIER lezen. Maar, het is nogal een lange zit om te lezen en ook nog eens geheel in het engels. Maar, I got you: een korte samenvatting, in het Nederlands, voor jouw gemak. You’re welcome :)
Waarover en waarom?
Het streven naar genderdiversiteit binnen de muziekindustrie is de afgelopen jaren een belangrijk sociaal-cultureel fenomeen geworden. Dit signaleert een verschuiving in houding en handelen. Dit onderzoek heeft tot doel het snijvlak te verkennen tussen bewustzijn en inspanningen om gendergelijkheid te bevorderen en de rol van programmeurs van Nederlandse podia en festivals daarin. De centrale vraag die dit proefschrift stelt is:
“Hoe worden inspanningen op het gebied van gendergelijkheid weerspiegeld in het werk en de rol van promotors van Nederlandse podia en festivals?”
Dit onderzoek heeft tot doel bij te dragen aan ons begrip van genderdiversiteit in muziek en bruikbare inzichten te verschaffen voor het bevorderen van een rechtvaardige vertegenwoordiging binnen de Nederlandse popsector. Bovendien, als vrouw die meer dan 15 jaar in de Nederlandse muziekindustrie heeft gewerkt, wil ik graag de noodzaak benadrukken van een voortdurende dialoog en proactieve maatregelen om ervoor te zorgen dat gendergelijkheid wordt behaald en behouden.
Het onderzoek bouwt voort op bestaande data en onderzoek over gendergelijkheid binnen de muziekindustrie, met als doel een raamwerk te construeren voor het begrijpen van de complexe dynamiek die speelt in de muziekindustrie en meer specifiek: in de Nederlandse popsector. Het duikt in het specifieke domein van programmeurs van festivals en poppodia, om inzicht te geven in deze onderbelichte rol, en onderzoekt hoe gender wordt weerspiegeld in de ervaringen, percepties en praktijken van Nederlandse muziekprogrammeurs.
Met andere woorden…
Eerst heb ik bibliotheken en databases afgestruind naar onderzoeken en data over gendergelijkheid in de muzieksector, zowel internationaal als nationaal. Vervolgens zowat het gehele internet op zoek naar artikelen, interviews en vacatures om een definitie te formuleren van welke verantwoordelijkheden en vaardigheden doorgaans aan programmeurs worden verbonden. Daarnaast heb ik interviews gedaan met een aantal programmeurs van toonaangevende festivals en poppodia in Nederland om inzicht te krijgen in hun ideeën en werkwijzen betreffende gendergelijkheid en -diversiteit, alsmede de overwegingen en eventuele obstakels die ze ervaren in hun inspanningen.
Al deze data heb ik tegen verschillende theorieën (Gatekeeper, Cultural Mediators, Postfeminist-sensibilites, Gender fatigue…) gehouden om te bepalen of programmeurs belangrijke besluitvormers zijn binnen de popsector. Om vervolgens terug te gaan naar de bestaande verzamelde data en de hoofdvraag: “Hoe worden inspanningen op het gebied van gendergelijkheid weerspiegeld in het werk en de rol van promotors van Nederlandse podia en festivals?”
Hoe staan we er nu voor?
Bestaand onderzoek en data laat duidelijk de genderongelijkheid in de Nederlandse popsector zien. Uit onderzoek blijkt dat de Nederlandse popsector minder dan 30% vrouwelijke programmeurs kent en dat dit percentage sinds 2016 met een schamele 5,6% is gegroeid. Verder leerden we dat 74% van de vrouwelijke muzikanten (artiesten/producers/etc) de sector als een overwegend door mannen gedomineerde omgeving ervaren. Bovendien zijn vrouwen minder tevreden over het werk wat ze doen en de omstandigheden waarin, en hebben vaak het gevoel dat ze niet serieus worden genomen.
Internationaal geven vrouwen, transgenders en non-binaire individuen vaker aan dat ze worstelen met hun geestelijke gezondheid sinds ze in de muziekindustrie zijn gekomen, melden ze seksueel geïntimideerd of misbruikt te zijn op het werk in de muziekindustrie en zeggen ze vaker dat ze dat niet hebben toegang tot professionele training of ontwikkelingsmogelijkheden Uit gegevens blijkt echter ook dat minder dan 60% van de kunstenaars en professionals uit de industrie gelooft dat gender-discriminatie een groot probleem is in de industrie.
Programmeurs: wat doen ze, wat denken ze?
Uit het onderzoek blijkt duidelijk dat programmeurs moeten worden erkend als belangrijke besluitvormers. De functie van programmeur is echter enigszins in mysterie gehuld, waardoor de materiële en symbolische aspecten van de macht die zij hebben als belangrijke besluitvormers en gatekeepers, lijken te verwateren. Tevens zijn de verantwoordelijkheden van de programmeur binnen deze functie divers en wellicht ook tegenstrijdig, waardoor het uitoefenen van die macht als besluitvormer -specifiek bij inspanningen voor meer gendergelijkheid, wordt bemoeilijkt.
Uit de interviews blijkt dat er sprake is van een gegroeid en groot bewustzijn en is het duidelijk dat er concrete en bewuste beslissingen worden genomen op het gebied van gendergelijkheid. Tegelijkertijd onthult het een passief perspectief op actie richting gendergelijkheid. Dit suggereert dat het passieve perspectief ondersteund zou kunnen worden door een sector die gekenmerkt wordt door post-feministische gevoeligheden (postfeminist sensibilities).
“De Perceptie Kloof”
Het onderzoek onthult een kloof: een afstand tussen het grote bewustzijn, de welwilligheid om er iets aan te doen en de acties en inspanningen die daadwerkelijke gendergelijkheid waar kunnen maken. Hoe ontstaat die kloof? Wat gebeurt er in die kloof? En hoe gooien we dat gat dicht om effectieve gendergelijkheid mogelijk te maken?
Om de kloof te begrijpen, een kort overzicht van de resultaten van het onderzoek:
Dissonantie
Uit de interviews blijkt dat een (meer) gendergelijke line-up wordt bereikt doordat er een bewuste keuze wordt gemaakt door de programmeur om een vrouwelijke/x-act te boeken, ten gunste van een mannelijke act. Hetzij voor een specifiek evenement of programma, hetzij op een punt in de voortgang waarop de schaal doorslaat naar een volledig mannelijke bezetting. Echter sprak het meerendeel zich negatief uit over het invoeren van een eventueel dwingend beleid -betreffende percentages of verhoudingen- richting gendergelijkheid.
Bovendien geeft het merendeel van de programmeurs aan dat zij willen dat hun organisatie en evenementen qua gender een betere afspiegeling worden van de samenleving. Het heersende idee was echter dat gendergelijkheid en/of een betere afspiegeling van de samenleving moeilijk te bereiken is, dat idee leek grotendeels geaccepteerd.
Aanbod en Onderlinge Afhankelijkheden
De complexiteit van de popsector zit hem voornamelijk in de verschillende partijen en verschillende besluitvormers, die met elkaar zijn verbonden via een onderlinge afhankelijkheid. Alle programmeurs gaven bijvoorbeeld aan dat het aanbod wat zij ontvangen (van boekers), overwegend mannelijke acts zijn.
Aannames
Uit het onderzoek komt ook een algemene overtuiging naar voren dat onderwijsprogramma’s, talentontwikkelingsprogramma’s en showcasefestivals dé plekken zijn waar genderongelijkheid moet worden aangepakt en veranderd. Bovendien dat als het op die plekken gebeurd, dat dit dan autonoom zal leiden tot een meer diverse Nederlandse popsector in het algemeen. Er is echter geen concreet bewijs om deze overtuiging te ondersteunen. Dit is een veelvoorkomende vorm van gendervermoeidheid en postfeministische gevoeligheden: het idee dat het probleem (en de oplossing) ergens anders liggen, in een ander gebied of bij andere organisaties.
Kennis, Data en Taal
Uit het onderzoek blijkt dat er geen actieve acties worden ondernemen om een beleid te vormen voor het bevorderen van gendergelijkheid, die zouden kunnen bijdragen aan een werkbaar beleid voor programmeurs. Er wordt niet actief data verzameld en geanalyseerd om inzichten te krijgen in de genderdiversiteit van de organisaties; de evenementen (festivals en concerten) en het publiek.
Tevens is er een gebrek aan duidelijke taal omtrent dit onderwerp. Dit blijkt ook in de bestaande data van de Nederlandse cultuursector waar wordt gewezen op de behoefte aan duidelijke taal rondom gender, maar ook: discriminatie, institutioneel racisme, seksisme, koloniale kennisstructuren, microagressies, homofobie en zo voorts.
Intersectionaliteit
Het gesprek rondom gendergelijkheid heeft een transformatie ondergaan richting intersectionaliteit. Dat wil zeggen dat het belang van diversiteit wordt erkend en daaronder alle intersecties moeten worden meegenomen als: culturele achtergrond, etniciteit, disabilities en seksualiteit. Maar ook het begrip gender is verbreed met bijvoorbeeld non-binair en trans. Hoewel intersectionaliteit van het grootste belang is, blijkt dat deze verbreding de discussie ook enigszins diffuus maakt. Hierdoor is er ook een bepaalde passiviteit ontstaan. Dit sluit dit aan op het gebrek aan heldere taal en kennis en draagt bij aan het gebrek van een duidelijk beeld van hoe gendergelijkheid en/of die betere afspiegeling van de samenleving er eigenlijk uit zou moeten zien, alsmede de angst om het verkeerde te doen of zeggen. Een sprekend voorbeeld uit de interviews was een programmeur die aangaf dat hen bijvoorbeeld diversiteit in seksualiteit ook belangrijk vond, maar natuurlijk niet aan iemand gaat vragen wat diens seksuele voorkeur is.
Mijmeringen…
Het laatste voorbeeld benadrukt de resultaten van het onderzoek: het is lastig om de maatschappelijke discussie en urgentie voor gendergelijkheid en diversiteit effectief te vertalen naar de praktijk van programmeurs. Dit is natuurlijk ook voor een deel te wijten aan het feit dat diezelfde genderongelijkheid die op de podia bestaat, ook achter de schermen zelf bestaat.
Er zijn een tal van onuitgesproken en onbeantwoorde vragen: Hoeveel invloed heeft (een gebrek aan) diversiteit nou eigenlijk op de uitkomst van de popsector: op wat aandacht krijgt, wat populair is, de line-up’s, headliners en samenstelling van het publiek? Hoe verschilt het perspectief van een witte cis-hetero man zich van die van een zwarte bi-seksuele vrouw? En hoe krijg je als wit, cis-persoon en programmeur toegang tot communities waar jij geen onderdeel van uitmaakt?
We hebben te maken met een sector die bestaat uit mensen. Die mensen bepalen de regels, de richting, het beleid. Er is geen grotere of overkoepelende macht die een beleid voor ons gaat bepalen, wij moeten dit zelf doen. Als eilandjes die allemaal van elkaar afhankelijk zijn. Wie neemt het voortouw en wie volgt? Wat zijn de risico’s als je als programmeur, organisatie of andere individuele speler in de popsector besluit actieve keuzes te maken om gendergelijkheid te bevorderen? En wat zijn eigenlijk de voordelen van gendergelijkheid of diversiteit?